Hart voor regie
Ries is als gedragsdeskundige veel aanwezig bij het dagelijkse contact tussen begeleiders en cliënten in de gehandicaptenzorg. Gewoon in de woonkamer of in de keuken is hij erbij en luistert en observeert. Wat ziet hij steeds gebeuren?
De begeleiders nemen de regie en het voortouw. Zij regelen en beschermen. In gesprekken bepaalt de begeleider vaak de agenda: we gaan het hebben over je dagbesteding, bijvoorbeeld. En om snel tot duidelijkheid te komen, stellen zij gesloten vragen en richten zij het gesprek naar hun beoogde resultaat.
De leidende positie in het contact nemen begeleiders vaak onbewust in. Het brengt de patiënt in de afhankelijke positie. Ries ziet dat patiënten sociaal wenselijke antwoorden geven en minder hun werkelijke gedachten en gevoelens laten zien. En je kan iemand pas echt goed helpen als je weet wat voor hem belangrijk is.
Ries van den Nieuwenhuizen is inmiddels gepensioneerd. Zit hij verbitterd thuis over de sturende begeleiders? Absoluut niet. Ries weet dat het anders kan: de regie kan meer bij de cliënt liggen. Hij heeft het ervaren door het zelf anders te gaan doen in zijn gesprekken met mensen met een verstandelijke beperking. In zijn boek over niet-sturende communicatie kun je lezen hoe dit is begonnen en wat zijn werkwijze is.
Over zijn boodschap vertelt Ries mij vol vuur: “Patiënten hebben wat te vertellen, zij geven je essentiële informatie, mits je luistert. Luisteren met aandacht, de ander volgen in plaats van voorop lopen in het gesprek”. Mijn vraag aan Ries is of zijn methode ook voor huisartsen, buurtteammedewerkers of verpleegkundigen helpt om cliënten meer regie te geven. Of is het specifiek voor mensen met een verstandelijke beperking?
Ries lacht. Hij is zelf ook benieuwd of andere hulpverleners iets aan zijn methode kunnen hebben. De context is anders, maar de principes van niet-sturende communicatie kunnen iets opleveren in alle gesprekken. Uit Amerikaans onderzoek is bekend dat de huisarts gemiddeld al naar 18 seconden interrumpeert, citeert Ries. Wat zou er gebeuren als hij langer luistert? Als hij bewust zijn lichaamshouding inzet? Ries verwacht dat ook huisartsen, verpleegkundigen en buurtteammedewerkers verrast zullen zijn over wat zij dan te horen krijgen aan waardevolle informatie voor de behandeling en begeleiding.
Ik denk het ook. Maar hoe doe je dat als je maar 10 minuten hebt? En wat zijn de aangewezen momenten om niet-sturend te zijn, want soms is sturend toch juist helpend?
Ries en ik gaan het uitzoeken. Denk je mee? Wij organiseren in juni een overleg met professionals uit de eerste lijn. Wij geven input over niet-sturende communicatie en gaan dan samen in gesprek over de toepassing in jouw werk. We gebruiken de vragen en inzichten uit dit overleg om een training te ontwikkelen. Daarin zal hartcoherentie ook een plek krijgen, als basis om aandachtig aanwezig te kunnen zijn en om te gaan met gevoelens als ongeduld, irritatie en bezorgdheid, die open luisteren kunnen verstoren.
Heb jij hart voor regie? Heb jij ervaren wat werkt in de communicatie en wil je dat delen? Heb jij vragen over hoe je meer regie kunt geven aan jouw cliënten? Geef je bij mij op en je krijgt een uitnodiging voor het overleg.
Je kunt je ervaringen en vragen ook delen door een bericht te plaatsen in reactie op dit artikel. Ries en ik zullen het met interesse lezen en beantwoorden.
Ik sta er blanco in.
Passief, actief, woorden, stilte: alles is communicatie.
Veel inspiratie,
Eleonore.
Ja, alles is communicatie.
Bewust communiceren zodat de ander tot zijn recht komt, is een hele kunst. Die jij verstaat, weet ik uit ervaring.
Sergio van der Pluijm schreef herkenbaar welke valkuilen er zijn: http://bit.ly/1EeDLqo
Niet-sturende communicatie is iets wat mij erg aanspreekt. In mijn werk met ernstig meervoudig beperkte mensen is het van groot belang om te kijken naar de kleine signalen, die deze mensen uitzenden.
En vervolgens ook te laten weten dat je hun signaal ontvangen hebt en er iets mee doet. Niet sturen is van groot belang om hun boodschap helder te krijgen. Het is echter heel lastig om niet te sturen, aangezien je jezelf als instrument gebruikt om interactie tot stand te brengen. Uitlokken van interactie is ook al sturend toch ? Maar met momenten maken we gebruik van spiegelen als methode om contact te maken en dat lijkt me een methode, die niet sturen als uitgangsbasis heeft. Die vooral volgend is.
Ik denk, dat het begin is om te herkennen wanneer en in welke kleine dingen je sturend bezig bent en om vervolgens het niet- sturend communiceren bewust in te gaan zetten op momenten, dat er ruimte voor is.
Wat klinkt het door in je reactie hoe zorgvuldig jij observeert en contact maakt.
Volgens mij begint het ook met het herkennen van sturend zijn. En bewust te kiezen of je wil sturen of volgen in de gegeven situatie.
In de niet-sturende communicatie is spiegelen inderdaad een belangrijke basis. Vooral non-verbaal spiegelen heeft een sterk effect. Dan hebben we door onze spiegelneuronen een ingang om te begrijpen wat er in anderen omgaat. We evalueren het gedrag van de ander in ons eigen brein en we voelen onze eigen gevoelens erbij. Dat is een begin: empathie. Ries geeft in zijn boek en houvast voor de volgende stap: het interpreteren van de non-verbale signalen.
Dankjewel voor je reactie!
Een onderwerp dat bij mij direct vele associaties oproept:
1. De conclusie uit mijn promotieonderzoek dat kwaliteit in ziekenhuizen de afgelopen jaren met name vorm heeft gekregen in de ontwikkeling van ondersteunende instrumenten waar de individuele interactie tussen patiënt en zorgverlener buiten valt. Terwijl verwacht kan worden dat juist daar een belangrijk aanknopingspunt ligt voor verbetering.
2. De gesprekken met de begeleiders (begeleid wonen) van een verstandelijk gehandicapt nichtje en een neefje. Waarbij de zoektocht van de begeleiders om de behoeften en wensen van hun cliënten helder te krijgen steeds weer aan de orde komt. Ook hoe moeilijk dat vaak voor ze is.
3. Mijn eigen houding naar dat nichtje en neefje en naar hun moeder die steeds de neiging heeft voor die kinderen (inmiddels 23 en 26 jaar oud) te spreken. Hoe kan ik er voor zorgen dat ik ze wel voldoende ruimte geef?
4. En als laatste: misschien moeten we niet alleen professionele hulpverleners leren om beter te luisteren, maar moeten we patiënten ook leren hoe ze hulpverleners kunnen sturen om beter te luisteren. De verschillen in de zorg en de zorguitkomsten van patiënten met een hoge en een lage SES wordt volgens mij hierdoor in belangrijke mate bepaald.
Ik heb het al eerder aangegeven….. maar de zelfde boodschap wil ik hier geven naar aanleiding van een woord in de eerste zin van punt 4. ….moeten niet alleen proffesionele hulpverleners LEREN om beter te luisteren. Dus de huidige hulpverleners luisteren niet? Ik durf daar zeer aan te twijefelen….maar al ze dan al niet luisteren…… zou dat dan niet komen door de werkdruk, het feit dat je 1 op 6 ,7,8 of meer staat? Een goed hulpverlener luistert uit principe wel, is daar ooit zijn opleiding voor begonnen.. Ik blijf het vreemd vinden dat er gestuurd moet worden op niet sturende communicatie…………
De nadruk ligt volgens mij niet op het LEREN luisteren, maar op het BETER leren luisteren. Het luisteren naar wat er tussen de woorden door wordt echt wordt gezegd, waarbij het ook van belang kan zijn tevens de lichaamstaal te interpreteren. Dat is bij bepaalde doelgroepen van groter belang dan bij andere.
Ik ben mantelzorger en heb jaren gezocht naar hulp, begeleiding, ondersteuning…. maar alles draaide om de patiënt (mijn dochters). Ik heb toen al gewaarschuwd dat ik dan de patiënt zou worden als er niet naar mij geluisterd zou worden. En eindelijk mag ik een keukentafelgesprek aanvragen…. het is al mei…. en hoe vaak ik ook mail…. er is nog geen afspraak met me gemaakt…..
Ik ben vrijwilliger, want als mantelzorger kan ik er geen baan naast hebben. Ik heb dus alle tijd om naar mensen te luisteren en hen een spiegel voor te zetten en positief met hen mee te denken….. ik merkte zelfs dat een partner van een van de personen waar ik kwam het niet vertrouwd…. niemand doet het gratis.
Dus de werkdruk bij wmo is te hoog, de geldkraan gaat dicht waardoor er sowieso niet geluisterd wordt maar sturend wordt gesproken…. en blijkbaar is men bang om met mij te praten….
Welke weg kan ik nog bewandelen? We proberen het nu via een aanvraag zorgverlof waarin de feiten staan dat men zich niet aan de regels houdt en mijn overbelasting zo niet serieus neemt
Tijd nemen om te luisteren, daar begint het mee, hoor ik uit jouw verhaal.
Dat lijken we in de zorg niet op waarde te schatten. Met we bedoel ik dan de financiers, die geld geven voor handelingen. Als dat omkleed zou mogen zijn met persoonlijke aandacht kun je eigenlijk pas van zorg spreken.
Ik hoop dat je het luisterend oor zult vinden die positief met je meedenkt. Zoals jijzelf ook voor de mensen om je heen bent.