Hartcoherentie en zelfsturing

Een vrouw die ik coach kan ontzettend piekeren. Haar gedachten nemen de macht over. Met hartcoherentietechnieken doorbreekt zij dit: zodra zij signaleert dat ze piekert, stopt ze, wordt zij neutraal. Zij is de baas van haar gedachten geworden in plaats van andersom.  Hartcoherentie is een vorm van zelfsturing: je neemt het stuur in handen als je merkt dat je gedachten met je aan de loop gaan.

Hartcoherentie als zelfsturing.

In de zorg zijn zelfsturende teams in opkomst. Kan hartcoherentie medewerkers helpen om zelfsturing vorm te geven? Die vraagt leeft al langer bij mij. Hierover ging ik in gesprek met drie experts in zelfsturing in de zorg. Eén van hen is Gerda Hammink, die het lezenswaardige e-boek schreef ‘De 5 stappen die een zelfsturend team succesvol maken’. Wat bespraken wij?
We hebben eerst verkend of wij onder het begrip ‘zelfsturing’ hetzelfde verstaan. Wij concluderen dat het bij zelfsturing gaat om het teruggeven van de autonomie aan de professional, over het erkennen van vakmanschap, over het verdelen van taken naar kwaliteiten.  Het is belangrijk dat er een visie binnen de organisatie is op zelfsturing. Ook is een voorwaarde dat de kaders waarover het team beslissingsbevoegdheid heeft helder zijn.

Zelfsturing is een manier van ‘hart aan het werk’ zijn, concludeer ik als ik bovenstaande kenmerken hoor; en zeker als trainer Alyanna Bijlsma (magma-coaching) zegt : ‘Ik werkte als verpleegkundige en vond dat het vak werd uitgekleed. Creatief denken is een belangrijk onderdeel van ons vak om oplossingen te zoeken voor hoe ik mijn cliënt het beste kan helpen of hoe ik hem kan helpen zelf de oplossing te vinden. Voor die creativiteit was geen ruimte meer. Als er toen Buurtzorg was geweest, was ik niet uit de zorg weggegaan’. [redactie: Buurtzorg introduceerde met succes zelfsturing in de wijkverpleging en is hierin toonaangevend].

Wat vraagt zelfsturing van medewerkers?  ‘Medewerkers moeten dingen afleren. Zij hoeven niet meer te vragen ‘mag het? kan het?’ zegt Gerda. ‘Zij kunnen gaan vertrouwen op hun eigen vakmanschap’. Hugo Greeven, die teams in welzijn begeleidt in zelfsturing vult aan: ‘Medewerkers zijn meer afhankelijk van elkaar in een zelfsturend team. Er is geen baas die beslist over jouw handelen. En dan is openheid en vertrouwen in elkaar belangrijk.’ Om open samen te werken als een team hebben de medewerkers onder meer coachvaardigheden nodig. En niet onbelangrijk: er is dienend leiderschap nodig. Het management in de organisatie moet als principe hanteren: ‘Wat heb jij nodig om je werk te kunnen doen?’ en dat faciliteren.

Zelfsturing is mij zo al heel wat meer helder geworden. Ik herken het nu ook in de praktijk. Laatst was ik op bezoek bij een Buurtzorg-team in Utrecht Overvecht en kon daar al proeven dat de openheid en het vertrouwen onderling groot was. Medewerkers steunen elkaar in het werk en reflecteren samen op hoe zij de zorg het beste kunnen leveren. Mooi!

Kan het deze teams helpen als zij hartcoherentie kunnen toepassen? Hoe dan? We ‘heart’stormen hierover en zien dat hartcoherent kunnen worden, kan helpen om oude patronen te doorbreken.

Zoals Gerda al zei, gaat het bij zelfsturing om dingen afleren. Het gaat om het doorbreken van oude patronen. Dit betreft de werkhouding: zelf beslissen wat je wel en niet doet, elkaar aanspreken, collegiale steun vragen en geven. En het betreft de samenwerking met de patiënt: niet standaard een oplossing aanbieden en een taak overnemen, maar hem coachen / motiveren om zelf dingen te doen. Dit past ook in de trends van participatie en eigen regie.

Professionals moeten ‘uit de groef’ komen van een gewoonte. Daarbij werkt hartcoherentie bij uitstek. Als je bewust bent dat je niet effectief reageert, stop je. Tenminste een adempauze lang. Je past een techniek toe waardoor je ruimte krijgt om nieuwe reacties te vinden. [Wees welkom op een introductiebijeenkomst over hartcoherentie als je het zelf uit wil proberen.]

Nog een voorbeeld van een professional in de praktijk. André werkt met zeer overlast gevende gezinnen. Als hij bij een gezin komt, is er een ernstige situatie en zien de gezinsleden hem als de brenger van slecht nieuws. Hij streeft naar een open contact én duidelijkheid over grenzen. In die spanning  zet hij hartcoherentie in zoals hij dat leerde in de training: ‘ Ik voel me sinds het begin van de training beter in contact met de ander, omdat ik meer ontspannen ben. In gesprekken met de gezinsleden word ik neutraal, roep ik een gevoel van waardering op voor de spreker, luister ik naar de essentie en geef ik dat terug. Het helpt me om  ruimte te bieden, en tegelijk duidelijk te zijn. Ik draag uit vanuit welke structuur ik mijn regels formuleer en conclusies trek. Tussen actie en reactie heb ik de gelegenheid om een vluchtheuvel, een veilig rustpunt te vinden.’

André stuurt zichzelf in complexe situaties waarin op de loer ligt dat zijn primaire reactie met hem op de loop gaat. Door hartcoherentie creëert hij zijn eigen vluchtheuvel.

Waardevol he?

In wat voor situaties zou hartcoherentie jou kunnen helpen? Of heb je al ervaring met hartcoherentie als vorm van zelfsturing? Plaats hieronder in het reactieveld s.v.p. je reactie.

En ik wil graag een team als geheel hartcoherentie leren: om te doen wat klopt, om zelf regie en verantwoordelijkheid te nemen.

Ik doe de aanbieding: ik geef een team met serieuze interesse een gratis introductiesessie hartcoherentie! Reacties voor 1 september 2014 graag.